tańce tradycyjne    /    tańce niestylizowane    /    tańce w parach

krzyżak

tańce niestylizowanenauka tańcamapa

Nazwy poboczne lub regionalne: 
krzyżok



Jest przykładem tańca figuralnego, tańczonego przez 4 pary. Składa się przynajmniej z dwóch części. Niektórzy badacze widzą w krzyżaku (krzyżoku) ludową adaptację kontredansa lub tańców salonowych, podpatrzonych we dworach. Tańcząc „po krzyżu” pary dochodzą do siebie lub mijają się na środku w różny sposób. Po figurach „na krzyż” taniec z reguły kończy się polką tańczoną wirowo w parach po kole.
> Więcej

Istnieje wiele regionalnych odmian krzyżaka – tańczony był na Mazowszu, na Podlasiu, w Małopolsce, w Opoczyńskiem, na Orawie i na Spiszu, wśród Rzeszowiaków, Pogórzan i Lachów. Nazwa tańca wywodzi się od układu tańczenia par – na krzyż, po przekątnych kwadratu, po których przemieszczają się tancerze. Przykładowo rzeszowski i pogórzański krzyżok składa się z dwóch części, z których każda ma odmienne tempo (wolne i szybkie) i metrum (3/4 i 2/4). Był tańczony najczęściej podczas wesel i przez honorowych gości. Taniec poprzedza przyśpiewka; po niej gospodarz wesela lub jeden z tancerzy zaprasza cztery wybrane pary, które ustawiają się w izbie „po krzyżu”, czyli w rogach. Pary stojące w przeciwnych rogach podchodzą do siebie krokiem wolnego chodu, a w momencie spotkania się na środku sali kłaniają się sobie i cofają się, by ustąpić miejsca dwóm kolejnym parom. W kolejnym dochodzeniu jedna para po ukłonie przechodzi „na krzyż” pod bramkami z rąk drugiej pary, po czym role się odmieniają i dwie pary, które dotychczas czekały na swą kolej, robią podobne przejścia. W niektórych wariantach mijanie się par odbywa się już w szybkim tempie, na podobieństwo krakowiaka, krokiem cwału. Po przejściu wszystkich czterech par z ukłonami i pod bramkami, pary łączą się w ujęciu zamkniętym i kończą taniec polką galopką, szurokiem lub polką bez nogę.

Haszczak, Alicja. Folklor taneczny Ziemi Rzeszowskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1989.
Michalikowa Lidia; Chrząstkowska, Zofia, Chrząstkowski, Stanisław. Folklor Lachów Sądeckich. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1974.
Szmyd, Józef. Pieśni i tańce ludowe z okolic Krosna. Warszawa: CPARA, 1961.
Wojtas, Michalina. Tańce Lachów: od Sącza, od Limanowej, od Szczyrzyca. Nowy Sącz: Wydawnictwo Nova Sandec, 2007.