tańce tradycyjne    /    tańce niestylizowane    /    tańce w parach

czardasz spiski

tańce niestylizowanemapa
Nazwy poboczne lub regionalne:
ciardaś śpiski, madziar

Czardasz spiski
jest tańcem, w którym zachowały się elementy pochodzące z tańców węgierskich, wplecione pomiędzy kroki typowe dla tańców beskidzkich i podhalańskich. Składa się z czterech części, różniących się tempem i krokami, a całość poprzedzona jest wspólnym śpiewem wszystkich tancerzy. W miarę narastania tempa tańca, zmieniał się układ par od tańca w ujęciu zamkniętym, po obroty tancerki pod ręką partnera i obroty pary w ujęciu pod łokcie.
> Więcej

Spisz do końca XV wieku był częścią Węgier, a że wiodła przezeń, doliną Popradu, ważna droga handlowa, mieszały się tu wpływy wielu kultur, co miało odbicie w miejscowym tańcu i muzyce. Wiele z tańców spiskich (po polskiej i słowackiej stronie) ma bliskie związki z tańcami węgierskimi, co widoczne jest choćby w nazwach tańców i ich szybkim tempie. Czardasz spiski jest lokalną adaptacją powszechnie znanego na terenie Węgier i Słowacji gatunku tanecznego (czardaszy). Składa się on z czterech części, a poprzedzony jest wspólnym śpiewem wszystkich zebranych. Po odśpiewaniu jednej lub dwóch zwrotek przyśpiewki uczestnicy ustawiają się w parach, w ujęciu zamkniętym, na linii koła lub w rzędach i tańczą krokiem odstawianym. Tempo tej części tańca jest wolne, metrum 4/4, a jej urok polega na takim prowadzeniu partnerki przez tancerza, żeby spódnica kołysała się równomiernie to na prawą, to na lewą stronę. Ten kolisty ruch bioder tancerki jest jednym z elementów wyróżniających tańce spiskie pośród innych tańców beskidzkich i podhalańskich. Po przetańczeniu jednego lub dwóch kół wokół izby, następuje druga, szybka część tańca (metrum 2/4), w której pary zmieniają sposób ujęcia i kroki. Trzymając się za jednoimienne ręce, obracają się, robią wymachy nogami; w trzeciej części tancerz, stojąc w miejscu, przytupuje, a tancerka krokiem obyrtanym wykonuje obroty pod uniesioną ręką partnera. W miarę jak tempo melodii narasta, następuje kolejna zmiana, tancerze chwytają się ujęciem pod łokcie (haczykami) i obracają się raz w jedną, raz w drugą stronę krokiem biegu. Czardasze, czy też madziary, jak je zwano, były tańczone także w lokalnych odmianach na Orawie, w Pienianach i w Beskidzie Śląskim.

 

Bogucki, Kazimierz. Pięć tańców góralskich z Orawy, Spisza i Pienin. Warszawa: Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”, 1964

Dąbrowska, Grażyna W. W kręgu polskich tańców ludowych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979.

Pluciński, Jan. Wesele spiskie. Kraków: PWM, 1987.